فلج مغزی کودکان

شود فرزند کوچکش نمی تواند خوب سرش را بالا نمی گیرد، نمی تواند خوب بنشیند، خوب چهار دست و پا نمی رود، یا راه رفتنش مشکل دارد و در یادگیری مشکل دارد. تاخیر در مراحل رشد حرکتی بچه ( کنترل حفظ تعادل بدن و قرار دادن اندام در وضعیت مناسب و توانایی های راه رفتن) ممکن است از جمله اولین علائمی باشند که گزارش می شود. این علائم نشانه های بیماری می باشد که آن را فلج مغزی یا Cerebral Palsy یا به اختصار CP  می نامند.

فلج مغزی

 شامل‏ مجموعه‌ای از اختلالات با درگیری مغز و دستگاه عصبی، که در مهارت های حرکتی، یادگیری، شنیداری، دیداری، شناخت و تفکر اختلال ایجاد می‌کند

مهمترین علائم فلج مغزی ناتوانی های حرکتی در بچه است که تا آخر عمر با وی باقی می ماند. بعضی از بچه های مبتلا به فلج مغزی دچار عقب ماندگی ذهنی هم هستند. گرچه آسیب های مغزی که علت اصلی به وجود آمدن این بیماری هستند، پیشرونده نیستند و سیر بیماری پیشرفت نمی کند، ولی مشکلات حرکتی بیمار می تواند پیشرفت کند. پس این بیماران سال های طولانی نیازمند درمان های ویژه و خاص به خصوص کاردرمانی و احیاناً در صورت مشکل در تکلم و گفتار نیازمند گفتاردرمانی می باشند

شدت فلج مغزی در بیماران مختلف متفاوت است. در بعضی، بیماری چنان شدید است که بچه شاید نتواند تا آخر عمر توانایی راه رفتن را به دست آورد اما خیلی از بچه های فلج مغزی، در صورتی که مشکل ذهنی نداشته باشند و یا مشکل ذهنی آنها کم باشد در صورت درمان مناسب و به موقع، خواهند توانست توانایی راه رفتن را به دست آورند و یا حداقل اینکه در زندگی شخصی خود مستقل شوند

 علت فلج مغزی چیست

 فلج مغزی یک بیماری نیست بلکه دسته ای از علائم و نشانه هایی است که به علت آسیب به مغز بچه به وجود می آید. این آسیب ها ممکن است در زمان جنینی یعنی قبل از تولد، به مغز بچه وارد شود. ممکن است در حین زایمان و یا حتی ممکن است در یکی دو سال اول زندگی بچه که مغز وی به سرعت در حال رشد است ایجاد شوند. بچه های نارس و آنهایی که در موقع تولد وزن کمی دارند بیشتر در معرض این آسیب هستند

 علل بروز فلج مغزی

علل قبل از تولد: اینها عللی هستند که در زمان جنینی موجب می شوند مغز جنین به درستی تشکیل نشود.  بسیاری از بیماری های ژنتیکی و یا بعضی عفونت های ویروسی مادر در زمان بارداری از این دسته اند

علل حین تولد:  اینها عللی هستند که در زمان زایمان موجب نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد شده و آسیب غیر قابل جبرانی به آن وارد می کنند.

علل بعد از تولد: عللی مانند عفونت های مغز، نرسیدن اکسیژن برای مدتی به مغز، خونریزی مغزی (به علت ضربه از جمله تصادف، افتادن بچه با سر به زمین یا دیگر ضربات به سر بچه) می توانند بعد از تولد بچه و زمانی که هنوز مغز بچه بسیار آسیب پذیر است به آن صدمات غیر قابل بازگشت وارد کنند.

 علائم کودکان فلج مغزی کودکان

 فلج مغزی همانطور که از اسمش پیدا است به علت خوب کار نکردن مغز کودک بوجود می آید و سبب اختلال در روند مغز و نخاع می شود. علائم آن ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد. علائم بیماری ممکن است به اشکال متفاوتی بروز کند عبارتند از

 سفتی عضلات: عضلات سفت می شوند. به این معنی که حتی وقتی بچه دراز کشیده و حرکتی نمی کند عضلاتش در حالت انقباض و اسپاسم هستند. به همین خاطر وقتی می خواهید آرنج یا زانوی بچه را خم و راست کنید با مقاومت روبرو می شوید. احساس می کنید بچه در مقابل خم و راست کردن مفاصلش عضلات اندام را سفت نگه داشته و مقاومت می کند. این در حالی است که کودک هیچ مقاومتی را اعمال نمی کند بلکه کارکرد نادرست مغز سبب می شود که عضلات سفت شوند و مادر قادر نباشد به راحتی مفاصل کودکش را خم و راست کند

شُلی عضلات: عضلات کاملاً شُل می شوند. شما به راحتی و بدون هیچ مقاومتی از طرف بچه می توانید مفاصل وی را خم و راست کنید. اندام ها ضعیف و لاغر و شل هستند. این سفتی گاهی مواقع آنقدر زیاد است که پدر و مادر در بلند کردن نوزاد و یا کودک دچار مشکل می شوند و احساس می کنند که مفاصل کودک احتمال دارد آسیب ببیند

عدم تعادل در حرکات: عدم حفظ تعادل و بالانس در کودک در هنگام نشستن، بلند شدن و یا حتی در هنگام سر و گردن گرفتن. به طور کلی کودک در حرکات اندام ها دچار اختلال می شود. یا در موارد درگیری ضعیف و یا یک طرفه بدن، بچه در حین راه رفتن می لنگد

علائم ثانویه همراه: بعضی بچه ها ممکن است دچار عقب ماندگی ذهنی و مشکلات یادگیری، تشنج یا مشکلات بینایی باشند. اندام های کوتاه، انحراف جانبی ستون فقرات، مشکلات دندانی، مشکلات شنوایی یا خشکی مفاصل از دیگر علائمی است که ممکن است در یک کودک با فلج مغزی وجود داشته باشد

تولد نارس: تولد نارس یا زودتر از موعد مقرر به دنیا آمدن، زایمان سخت، ریزش بزاق زیاد از دهان بچه یا اشکال در مکیدن سینه مادر یا پستانک ممکن است نشانه هایی از وجود فلج مغزی باشند

عدم توانایی در کسب کنترل سر و گردن: دیر بالا نگه داشتن سر (معمولاً بچه ها تا سه ماهگی می توانند سرشان را بالا نگه دارند)، دیر نشستن (بعد از شش ماهگی)، دیر راه رفتن (بعد از 12 تا 15 ماهگی) ممکن است علائمی از فلج مغزی باشند

مشکلات گفتاری: اگرچه حدود بیست درصد مبتلایان به فلج مغزی هوش طبیعی دارند. اما دیر حرف زدن و عدم توجه به محیط ممکن است نشانه های از عقب افتادگی ذهنی بچه باشد

با این حال تشخیص فلج مغزی قبل از یک سالگی مشکل است. بسیاری از مبتلایان به فلج مغزی ممکن است علائم واضح بیماری خود را بعد از یک سالگی نشان دهند و یا برعکس، بسیاری از علائمی که ممکن است مادر یا پزشک را مشکوک به وجود فلج مغزی کند ممکن است علل دیگری داشته باشند

 ناهنجاریهای سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) می تواند ابتدا با علایم دستگاه های دیگر بدن نظیر استفراغ – درد – یبوست – یا اختلالات مجاری ادراری تظاهر کند. استفراغ کودک معمولاً ناشی از افزایش فشار داخل جمجمه است. درد پشت چشم به علت میگرن یا اسکلروز مولتیپل می باشد یا یبوست و قطره قطره آمدن ادرار به علت تومور نخاع است. ناتوانی یک نوزادی که به موقع به دنیا آمده است در تنفس خود به خودی و نیاز به کمک تنفسی گویای ناهنجاری های سیستم عصبی مرکزی است. مکیدن ضعیف و ناهماهنگ نوزادی که به موقع به دنیا آمده و یا این که یک نواد برای تغذیه احتیاج به زمان بیش از حد معمول داشته باشد حاکی از اختلالات نورولوژیک بوده و مستلزم ارزیابی دقیق است. مهمترین جز تاریخچه نورولوژیکی کودک، مراحل رشد حرکتی کودک می باشد اینکه کودک کی سر و گردن گرفته است. آیا به موقع نشستن را  کسب کرده است. رشد کودک معمولاً وجود تاخیر کلی در مهارت های حرکتی یا اجتماعی اصلی و فرعی یا تاخیری را مشخص می کند

 انواع فلج مغزی

شاید از دید شما مناسب این باشد که فلج مغزی را بر طبق زمانی که آسیب مغزی رخ می دهد (قبل از تولد ، تولد ، یا بعد از تولد ) طبقه بندی کنیم اما معمولاً در اکثر موارد تعیین دقیق زمانی که آسیب وارد شده است غیر ممکن است. طبقه بندی هایی که بر اساس شدت و درجه آسیب مغزی به عمل آمده نیز کار سخت و تا حدودی غیر ممکن است. طبقه بندی غالب فلج مزی بر اسا نوع ناتوانی های کودک صورت می گیرد. اگرچه هر کدام از این نوع موارد در منطقه خاصی از مغز کودک دچار مشکل و یا آسیب شده است.

هیپوتونی
به معنی کاهش ناهنجار قوام عضلانی بوده و معمولاً شایع ترین اختلال قوام در نوزادان زودرس است که ناهنجاری های نورولوژیک دارند. یافتن هیپوتونی می تواند نمودی از آسیب نیمکره های مغزی – مخچه – نخاع – شاخ قدامی نخاع – عصب محیطی و یا پیوندگاه عصبی  عضله ای باشد

اسپاستیک
این نوع فلج مغزی، شایع ترین نوع فلج مغزی است. محل ضایعه در این بیماران در قشر مغز است. در این نوع از بیماری، عضلات سفت شده و والدین یا پزشک به سختی می توانند مفاصل دست و پا یا حتی کمر بچه را خم و راست کنند. اگر هر دو اندام تحتانی گرفتار شوند، به آن دی پلژی اسپاستیک (Spastic diplegia) می گویند، هر دو یا به سمت داخل می چرخند و بچه در موقع راه رفتن پاها را به صورت ضربدری نگه می دارد. وقتی یک سمت بدن درگیر شده باشد ( اندام فوقانی و تحتانی یک سمت از بدن) به آن همی پلژی اسپاستیک (Spastic hemiplegia) می گویند. معمولاً شدت درگیری اندام فوقانی بیشتر است. وقتی هر چهار اندام درگیر می شوند به آن کوادری پلژی اسپاستیک (Spastic quadriplegia)می گویند. در این موارد، ممکن است عضلات دهان و زبان هم گرفتار شوند.

آتاکسی
ناهماهنگی حرکت یا اختلال در تعادل مشهود است و می تواند عمدتاً تمام بدن کودک (تنه، سر و گردن و اندام ها) و در بعضی موارد محدود به اندام ها می باشد. آتاکسی حسی مربوط به بیماری های نخاع و اعصاب محیطی است. آتاکسی تنه ای با عدم تعادل هنگام نشستن یا ایستادن مشخص شده و علامت اصلی آن گرفتاری مخچه می باشد

آتتوز یا اتتوئید
ناهماهنگی حرکتی خصوصاً در انتهای اندام ها، حرکات آهسته و پیچ و تابی که اغلب با اختلالات قوام عضله همراه می باشد. کره و آتتوز ناشی از ضایعات عقده های قاعده ای مغز بوده و به سختی قابل تفکیک هستند. کره با حرکات غیر ارادی سریع و پرشی مفاصل بزرگ تنه و صورت مشخص می شود.

طبق بندی کودکان فلج مغزی بر اساس درگیری اندام ها

همی پلژی: کاهش احساس ناتوانایی و اختلال حرکتی در یک طرف بدن. در این حالت  یک نیمه از بدن (راست یا چپ ) فلج می شود و کارایی لازم را ندارد

دای پلژی: فلج دو طرفه اندام ها: در این نوع، پاها بیش از دست ها مبتلا می باشند

 کوادری پلژی: فلج دو دست و دو پا. در این نوع فلج مغزی، چهار عضو ( دو دست و دو پا) مبتلا هستند

پارایلژی: فلج نیمه تحتانی بدن یا فلج هر دو پا، تنها پاها مبتلا هستند