بازی درمانی-رفتار درمانی

درمان وابستگی

1.ترس و اضطراب او را درک کنید و بپذیرید اضطراب او واقعی است و او را به دلیل جمع گریزی و ارتباط برقرار نکردن با دیگران شماتت نکنید.

2. زمانی که کودک شما با بچه های دیگر دوست می شود و بازی می کند، در میهمانی ها از شما جدا می شود و شب را به تنهایی در اتاق خودش می خوابد، او را تشویق و از او تعریف کنید.

3.اگر کودک مرتب از شما آویزان است و روی پاهای شما می نشیند، به او بگویید که می تواند کنار شما بنشیند نه روی زانوهایتان و اگر این کار را بکند، زمان برگشتن از میهمانی او را به پارک می برید.

4. شما نیز باید پس از اینکه مهارت های لازم را به کودک خود آموختید، اضطراب خود را کنترل کنید. به عنوان مثال، ممکن است نگران تردد کودک خود از خیابان باشید ولی نمی توانید تا سن 20 سالگی او را از خیابان رد کنید! پس باید به او این مهارت را بیاموزید، با وی آن را تمرین کنید و آرام آرام فرصت بدهید خودش به تنهایی آن را تجربه کند.(رفتاردرمانی)

درمان دزدی کودکان(رفتاردرمانی)

1.مراقب برخورد اول باشيد:
برخورد والدين در مقابل مشاهده نخستين بار از انجام اين رفتار بسيار حائز اهميت است. وقتي براي اولين بار از اين عمل کودک اطلاع مي يابيد بايد تلاش کنيد تا آرامش خود را حفظ و از کاربرد واژه هايي مثل “دزد” و “دزدي کردن” خودداري کنيد. رفتارهاي خشن و بسيار تند با کودک زمينه را براي ايجاد مشکلاتي ديگر از جمله دروغگويي فراهم مي سازد.

۲.اشتباهش را با روش قابل فهم توضيح دهيد:
بهترين روش آن است که بد بودن اين کار را به شيوه اي قابل فهم برايش توضيح دهيد مثلاً احساس فردي که وسيله اش در دست کودک شماست را شرح دهيد. هم چنين با يک مثال ساده او را متوجه کنيد که اگر شخص ديگري همين کار را با خود او مي کرد تا چه حد رنجيده مي شد. چنانچه کودک مفهوم قوانين را درک مي کند به او بگوييد که اين کار خلاف قانون است.

۳. جريمه اي کوچک براي کودک در نظر بگيريد:
با آن که کودک بدون درک زشتي اين کار، وسايل ديگران را برداشته است اما بهتر است که جريمه اي کوچک برايش تعيين کنيد تا دريابد که از اين عمل ناخشنود هستيد. البته اين جريمه را با اقتدار و مهرباني، به دور از هرگونه خشونت ارائه کنيد. مثلا محروم شدن از ديدن برنامه تلويزيوني مورد علاقه اش در همان روز مي تواند يک جريمه مناسب با سن کودک باشد.(رفتاردرمانی)

۴.شرايط را براي جبران اشتباهش فراهم کنيد:
بدون آن که عزت نفس و شخصيت کودک زير سوال رود يا برچسب دزدي به او بخورد، بايد شرايط را براي جبران اين اشتباهش فراهم کنيد. به عنوان مثال اگر چيزي از مغازه برداشته است بايد عذرخواهي و پول آن را پرداخت کند يا اگر وسيله همکلاسي اش را برگردانده است، به او بگوييد علاوه بر عذرخواهي، هديه اي هرچند کوچک به او بدهد.

۷. خودتان الگو باشيد:
يکي از راه هاي مناسب براي آموزش رعايت حق مالکيت ديگران، رعايت اين حقوق از سوي والدين است. پدران و مادران بايد مراقب رفتار خود باشند مثلاً بدون اجازه به وسايل ساير اعضاي خانواده دست نزنند و حتي براي استفاده از وسايل کودک نيز از او اجازه بگيرند.(رفتاردرمانی)

درمان مشکلات تغذیه ای

درمان شب ادراری(رفتاردرمانی)

درمان اختلالات خواب(رفتاردرمانی)

يكي از شيوه‌هاي مناسب براي كاهش بي‌خوابي در كودكان استفاده منظم از روش بي‌توجهي و خاموشي است. در اين روش والدين بدون توجه به گريه كودك، كج خلقي يا بهانه‌گيري‌هاي كودك در رختخواب از اتاق خواب خارج مي‌شوند و پس از به خواب رفتن كودك براي كسب اطمينان و احساس آرامش به اتاق باز مي‌گردند. موفقيت در اين روش نياز به همكاري والدين دارد، ولي اغلب مادران و پدران قادر به تحمل شنيدن صداي گريه كودك خود نيستند. براي اين گروه از والدين، درمانگر مي‌تواند از روش «مرحله‌اي» استفاده كند. در اين روش به والدين توصيه مي‌شود تا طبق برنامه‌اي منظم، با فرا رسيدن ساعت خواب كودك به تدريج توجه خود را به او بكاهند.

نوع ديگر رفتار درماني، استفاده از پاداش‌دهي است. اين روش اغلب براي تداوم روش درماني ساعت ويژه خواب انجام مي‌گيرد و معمولاً با تشريفات مخصوص( مثل پوشيدن لباس خواب، مسواك زدن، و شانه كردن مو و رفتن به رختخواب بدون كمك به والدين ) همراه است. در اين روش والدين نموداري در اتاق خواب كودك نصب مي‌كنند و به فرزندشان توضيح مي‌دهند كه او مي‌تواند با اجراي برنامه ويژه خواب و خوابيدن با آرامش ، براي خود امتياز كسب كند و پس از بدست آوردن پنج امتياز هديه‌اي دريافت دارد. اين روش كوك را تشويق مي‌كند تا ساعت خواب خود را تنظيم كند و از آشفتگي و پراكندگي بپرهيزد.

براي كاهش بي‌خوابي شبانه، كابوس، وحشت شبانه و دندان قروچه در نوجوانان، روش « آرام‌بخشي» يا « آراميدگي» را توصيه میشود. انجام تمرينات به منظور آرامش عضلاني قبل از خواب و شنيدن يك موسيقي ملايم وآرامش‌بخش به هنگام خواب، نقش مؤثري در كاهش اضطراب دارد.(رفتاردرمانی)

درمان بد دهنی(رفتاردرمانی)

1.بچه های کوچک، درست مثل طوطی هستند آنها چیزهایی را که می شنوند، حتی وقتی معنای آن را نمی دانند، تکرار می کنند اگر فرزندتان کوچک است و معنی کلمه زشتی را نمی داند، اما به تقلید از دیگری آن را گفته است فقط بگویید:

»آدم های خوب نباید چنین کلماتی را به کار ببرند. در عوض می توانی بگویی …» و کلمه قابل قبولی را جایگزین کنید. بهتر است از همان لحن و همان میزان صدایی استفاده کنید که او برای بیان کلمه زشت به کار برده است.

2.اگر کودک بزرگتری حرف های زشت می زند و معنی آنها را نیز می داند، می توانید با آرامش بگویید: «این نوع حرف زدن غیر قابل قبول است. می دانم آنقدر باهوش هستی که عبارت قابل قبولی به جای آنها پیدا کنی. »

3.وقتی فرزند خردسال و شیرین زبان شما، کلمه زشتی را بر زبان جاری می کند، شادمانی نکنید و مغلوب احساسات خود نشوید و همان لحظه با آرامش به او بفهمانید که سخنش ناپسند است.

4. به برنامه های تلویزیونی که کودکتان مشاهده می کند، دقت کنید ممکن است این رفتارها را از این منابع یاد گرفته باشد. در این صورت به او بگویید که بین آن برنامه و رفتار او ارتباط نزدیک وجود دارد و اگر این الفاظ و کلمات ادامه پیدا کند دیدن این برنامه را ممنوع می کنید.(رفتاردرمانی)

5.اگر شوخی بی ادبانه به هنگام غذا خوردن، مطرح شد، یکبار به فرزندتان هشدار بدهید که این کار را انجام ندهد اگر بار دوم تکرار شد، از جایتان بلند شوید، بشقاب غذای کودک تان را بردارید و بگویید «ما از بودن کنار تو لذت نمی بریم پس وقت غذا خوردن تو تمام شده است لطفا به اتاقت برو.» از او بخواهید غذایش را به تنهایی و در اتاقی دیگر تمام کند، (نه جلوی تلویزیون).

6. به فرزندتان بیاموزید که چه کارهایی از نظر اجتماعی صحیح است وقتی جوکی بی ادبانه گفته می شود، آرامش خود را حفظ کنید، به چشمان فرزندتان نگاه کنید و با صدایی جدی بگویید: «این کار درست نیست» یا «در این خانه در مورد این مسائل شوخی نمی کنیم»

7.اگر ناسزایی برایش عادت شده است، به او بیاموزید که تا مدتی، واژه های زشت را در ذهن خود یا زیرلب و آرام بگوید و در صورت استمرار بددهنی، از سازوکارهای بازدارنده و به ویژه کاستن از پول توجیبی استفاده کنید و بگویید که در برابر هر کلمه زشت، مقدار پول جیبی اش کم خواهد شد.

*توجه داشته باشید چنانچه کودک (یا نوجوان) شما مطابق آنچه شما خواسته اید و تمایل شما بوده است پیشرفت نمود و رضایت شما را جلب نمود، از تحسین و تشویق غافل نشوید.(رفتاردرمانی)

درمان مکیدن انگشتان(رفتاردرمانی)

1.تقویمی روی یخچال بچسبانید. هر روز که او این کار را نکرد، برایش علامتی بگذارید و اگر تعداد این روزها زیاد شد، به او جایزه بدهید.

2.ماده بدمزه‌ای را نوک انگشت او بمالید.

3.دستان کودک را با وسیله یا اسباب‌بازی مشغول نگه‌ دارید.

 4.بعضی وسایل دهانی مخصوص ساخته شده‌اند که روی سقف دهان قرار می‌گیرند. در این حالت لذت کودک از مکیدن انگشت کم می‌شود.

در مواردی که اضطراب و نگرانی، علت اصلی مکیدن انگشت است، باید مشکل اصلی یعنی علت اضطراب را رفع کرد. بر سر کودک داد نزنید. این کار فقط او را بیشتر عصبی و نگران خواهد کرد و مکیدن انگشت شدیدتر خواهد شد.(رفتاردرمانی)

روش زنجيره سازي رفتار

در روش زنجيره سازي اجزاي ساده رفتاري بدنبال هم قرار داده مي شوند و از ترکيب آنها يک رفتار پيچيده ظاهر مي گردد.

روشهاي نگهداري و گسترش رفتارهاي مطلوب

 قبل از اين بيان کرديم که اگر بخواهيم رفتار تازه اي را به کسي ياد بدهيم  يا فراواني رفتارهاي موجود در خزانه رفتاري او را تا سطح دلخواه بالا ببريم، بايد تمامي پاسخهاي مورد نظر را بلافاصله تقويت کنيم. به اين سبک تقويت، تقويت پياپي يا پيوسته مي گويند. اين سبک تقويت در آغاز يادگيري ضروري است. اما پس از آنکه رفتار مورد نظر بخوبي آموخته شد، يا فراواني آن به سطح دلخواه رسيد، بايد از روش تقويت ناپياپي يا ناپيوسته استفاده نماييم. در اين گونه تقويت، بعضي از پاسخها تقويت مي شوند، نه همه آنها. (رفتاردرمانی)

برنامه هاي تقويت  (رفتاردرمانی)

 برنامه تقويتي نسبت ثابت(FR)

در اين برنامه، تقويت به ارائه تعداد مشخصي از پاسخها بستگي دارد؛ زمان مطرح نيست.

برنامه تقويتي نسبت متغير (VR)

در برنامه نسبت متغير، تعداد پاسخهاي لازم براي تقويت، از يک تقويت به تقويت بعدي فرق مي کند.

برنامه تقويتي فاصله اي ثابت (FI)

براساس اين برنامه، يک پاسخ تنها، بعد از گذشت مقدار زمان ثابتي، تقويت توليد مي کند.

برنامه تقويت فاصله اي متغير (VI) 

در برنامه تقويت فاصله اي متغير تقويت به گذشت زمان و يک پاسخِ تنها بستگي دارد، ولي برخلاف برنامه فاصله اي ثابت، زمان بين تقويتها در برنامه فاصله اي متغير از يک تقويت به تقويت بعدي فرق مي کند.(رفتاردرمانی)

رقيق کردن برنامه تقويتي

بنابر آنچه گفته شد، براي نگهداري و ادامه يک رفتار تازه آموخته شده، پس از طي يک دوره تقويت پياپي يا پيوسته و کسب اطمينان از اينکه رفتار بخوبي آموخته شده است، رفتار را وارد يک دوره تقويت ناپياپي يا ناپيوسته مي کنيم، و بتدريج از تعداد تقويتها مي کاهيم تا اينکه رفتار زير کنترل محرک تقويت کننده محيط طبيعي درآيد. اين جريان کاهش تدريجي تقويت را رقيق کردن برنامه مي نامند.

روشهاي کاهش و حذف رفتارهاي نامطلوب (رفتاردرمانی)

بطور کلي رفتارهاي نامطلوب را از دو راه مي توان کاهش داد. يکي از اين روش ها، جانشين ساختن رفتارهاي مطلوب بجاي آنها و کاهش دادن غير مستقيم رفتارهاي نامطلوب است، و ديگري کاهش دادن مستقيم رفتارهاي نامطلوب می باشد. به روشهايي که در مورد اول بکار مي روند، روشهاي مثبت کاهش گفته می شود. زيرا در همه آنها از اصل تقويت مثبت استفاده مي شود. روشهايي که در مورد دوم بکار مي روند، روشهاي منفي کاهش رفتار نام دارند. زيرا اين روشها حالت آزارنده داشته و داراي پيامدهاي منفي هستند.  

روشهاي مثبت کاهش رفتار

1. تقويت تفکيکي رفتارهاي با نرخ کم (DRL)

بعضي از رفتارها اگر با فراواني يا نرخ کم انجام شوند مطلوبند، اما اگر به ميزان بيش ازحد نياز انجام گيرند نامطلوب يا مضر هستند. در اين روش تقويت وابسته است به پاسخهايي که با فراواني کمتري داده مي شوند.

2. تقويت تفکيکي رفتارهاي ديگر (DRO) 

در روش تقويت تفکيکي رفتارهاي ديگر همه رفتارهاي فرد تقويت مي شوند، بجز رفتار آماج که نامطلوب تشخيص داده شده است. به سخن ديگر، در اين روش، تقويت وابسته است به انجام ندادن يا حذف رفتار نامطلوب، نه انجام دادن آن. به همين سبب به اين روش حذف آموزي نيز گفته مي شود.

3. تقويت تفکيکي رفتار ناهمساز (DRI)

در روش تقويت تفکيکي رفتار ناهمساز ازطريق تقويت نکردن رفتار نامطلوب و تقويت کردن رفتاري که با آن ناهمساز يا مغاير است، به کاهش رفتار نامطلوب اقدام مي شود. براي مثال دانش آموزي که در کلاس مزاحم همکلاسيهاي خود مي شود و کمتر به درس و کار خود مي رسد؛ هر وقت که اين دانش آموز آرام در صندلي خود مي نشيند و به انجام کارهاي خود مي پردازد و کاري به دانش آموزان ديگر ندارد، او را تقويت مي کنيم.

4. سيري يا اشباع

براي متوقف کردن رفتارهاي نامطلوب در کودک يا دانش آموز به او اجازه بدهيم يا حتي اصرار کنيم که آن رفتار را ادامه دهد تا از انجام آن خسته شود و دلزدگي پيدا کند. نکته مهمي که درباره استفاده از اين روش بايد در نظر گرفت اين است که اين روش تأثير موقتي دارد، معلم بايد بجاي استفاده از روش سيري يا همراه آن از روش تقويت رفتارهاي ناهمساز استفاده کرده و رفتار مطلوبي را جانشين رفتار نامطلوب سازد.(رفتاردرمانی)

درمان لجبازی(رفتاردرمانی)

کودک را به دلیل رفتار خوب، تشویق کنید. د‌اد‌ن پاد‌اش و امتیاز به هنگام ارائه‌ رفتار مناسب، لجبازی د‌ر کود‌کان را کاهش می‌د‌هد‌. اگر کودکی کاری را تا به حال انجام نمی داد اما حالا یک بار حتی از روی اکراه انجام می دهد او را خیلی تشویق کنید زیرا این نشانه یک پیشرفت واقعی است. به جای مأیوس شدن از دست نیافتن به انتظارات زیاد خود، از پیشرفت های کوچک و تدریجی کودکتان خوشحال باشید.

رشوه ندادن و حذف پاداش کودک لجباز. اگر کودک برای رسیدن به مطلوب خود چه درست و چه نادرست شروع به گریه کردن و یا داد کشیدن بکند و از این راه بخواهد به خواسته ی خود برسد و والدینی که به اصطلاح حوصله ی ندارند با دادن امتیاز (رشوه) به کودک، او را ساکت می کنند، باعث پرورش لجبازی در او می شوند. پس باید پدر و  به خصوص مادر از دادن هرگونه رشوه و پاداش به کودک خوداری کند.(رفتاردرمانی)

سعی کنید رفتار عمومی فرزندتان را با دید مثبت نگاه کنید. برخی رفتارهای او از دید شما آزاردهنده است. پس از همه رفتارهای او ناراضی نباشید. وقتی روی یک خصوصیت ناپسند او کار می کنید و در حال اصلاح آن هستید به او اطمینان دهید که دوستش دارید. هرگز تحسین را در مورد کودکان، کم ارزش تلقی نکنید.(رفتاردرمانی)

از آن دسته والدینی نباشیم که وقتی از کودکمان عمل خوبی سر زد آن را به سادگی و بدیهی تلقی کنیم و هیچ واکنشی نشان ندهیم ولی برعکس هر وقت عمل بدی از او سر زد تمام اشتباهاتش را به رخ او بکشیم. انتقاد همراه با تشویق نتایج بهتری به بار می آورد. کودک می خواهد که شما به او توجه کنید. اگر دیدگاه شما منفی باشد او از راه های منفی به هدفش می رسد اما اگر شما روی نکات مثبت تمرکز کنید در مقابل، رفتارهای خوب بیشتری دریافت خواهید کرد زیرا در این حالت کودک با رفتارهای مثبت سعی در جلب توجه شما خواهد داشت.
رفتار کودک را تحسین کنید نه شخصیت او را. همچنان که وقتی از او انتقاد می کنید شخصیت او را زیر سؤال نبرید. به جای این که به او بگوییم “خیلی بچه بدی هستی”  می توان گفت: من از طرز حرف زدن تو خوشم نمی آید.

یکی دیگر از راه های مؤثر در برطرف کردن رفتارهای آزاردهنده نادیده گرفتن آنهاست. در این روش احساس می کنید که درواقع کاری برای بهبود وضعیت انجام نمی دهید اما بعداً درمی یابید که با نادیده گرفتن، رفتار ناشایست ترک می شود. اگر تصمیم گرفتید که در مورد یک رفتار از روش نادیده گرفتن سنجیده استفاده کنید به هیچ وجه به آن واکنش نشان ندهید. چه زبانی و چه غیرزبانی. وقتی کودک همان رفتار را انجام می دهد با حرکات صورت به او اشاره نکرده، حتی نگاهش نکنید. وانمود کنید که متوجه او نیستید. می توانید اتاق را ترک کنید یا رویتان را به سمت دیگری برگردانید تا وقتی که او به عملش ادامه می دهد شما نیز این روش را ادامه دهید.

گاهی می توانید در حضور کودک دیگر، از رفتار مثبت آن کودک ستایش کنید. این کار ممکن است به تقلید کودک شما از کودک خوش اخلاق بینجامد.

 سعی کنید عصبانی نشوید! زیرا عصبانیت به احساس بدی می انجامد. به علاوه هیچگاه تسلیم نشوید. اگر قبل از ناهار گفتید که خوراکی نمی دهم باید صبر کنی موقع ناهار شود و اگر او گریه و زاری سرداد اصلاً به او اهمیت ندهید و محکم بگویید قبل از غذا خوراکی نمی دهم. هر چند که او سماجت کند. اگر کوتاه بیایید کودک یاد می گیرد که با گریه حرفش را به کرسی بنشاند و دیگر برای حرفهای شما اهمیتی قائل نیست.
همیشه به قولتان عمل کنید. یک کودک مخصوصاً اگر خیلی کوچک باشد به تکمیل نشدن یا به تأخیر افتادن پاداش وعده داده شده بسیار حساس است. کاری را که از عهده انجامش برنمی آیید تعهد نکنید. وقتی قول چیزی را دادید پای آن بایستید.(رفتاردرمانی)

سعی کنید مشکلات فرزندتان را یکی یکی حل کنید نه اینکه همه را یک جا از او بخواهید. مثلاً اول مشکل مسواک زدن و بعد مشکل وقت خوابش را حل کنید.

نحوه دستور دادن والدین نیز بسیار موثر است. والدینی که بیش از حد امر و نهی می کنند و به خاطر ایجاد نظم و ترتیب افراطی و نیازهای خود از قدرت استفاده می کنند، کشمکش بین خود و کودکان پدید می آورند که زمینه ای برای پیدایش و تشدید رفتار لجبازی فراهم می سازند. اگر والدین زیاد دستور بدهند کودکان خسته می شوند و از انجام دستورات خود داری می کنند.

گاه، کودکان برای آن دستور را اجرا نمی کنند چون کسی به آنها یاد نداده است چگونه آن کار را انجام دهند. مثلاٌ کودک طرز استفاده از قاشق و چنگال را نیاموخته است اما والدین توقع دارند آداب صحیح غذا خوردن را رعایت کند.
در خواست‌های خود را به طور واضح و روشن بیان کنید، مثلا” لیلا موقع خواب است، برو لباس خوابت را بپوش”. اگر می‌خواهید کودکتان از انجام کار خاصی خودداری کند باید قبلا یک بار مسئله را به او گفته باشید مثلا”علی روی مبل نپر” یا ” روی صندلی بشین وتلویزیون نگاه کن.”
گاهی اوقات می‌خواهید کودک کار جدیدی را شروع کند درحالی‌که او به راحتی آن را نمی‌پذیرد مثلا می‌خواهید کودک در ساعت معینی بخوابد درحالی‌که دیگر افراد خانواده بیدار هستند. در صورت ادامه مشکل رفتاری کودک، به او توجه نکنید. او را روی صندلی دور از دیگر افراد خانواده بنشانید و به او بگویید” برای دو دقیقه باید ساکت بنشینی” و دیگر به او توجه نکنید.

اگر کودک ساکت ننشست از محروم کردن استفاده کنید. محروم کردن یعنی حذف کردن فعالیت خاصی که در آن زمان کودک انجام می‌دهد (مثلا بازی کردن با اسباب بازی یا تماشای تلویزیون). او را به یک اتاق دیگر (غیر از اتاق خودش ) بفرستید و با در نظر گرفتن سن کودک، بین سه الی هشت دقیقه اجازه ندهید از اتاق خارج شود. اگر در این مدت کودک ناراحت یا عصبانی شد به او توجهی نکنید و در صورتی که از اتاق خارج شد او را به اتاق برگردانید. درصورتی‌ که بعد از اتمام زمان مورد نظر کودک دستورات شما را انجام داد، او را تشویق کنید. در صورت سرپیچی او از روش “ساکت کردن یا محروم کردن” استفاده کنید و تا زمانی که کودک شما به رفتار جدید عمل نکرده است، روش‌های قبلی را تکرار کنید.(رفتاردرمانی)

درمان رفتار های وسواسی(رفتاردرمانی)

بهترین نوع درمان اختلال وسواس در کودکان استفاده از روش های رفتاردرمانی و در مواردی توام با دارودرمانی است. بر طبق این روش ها، ابتدا رفتاردرمانگر، کودک را تشویق می کند تا افکار و آئین های وسواسی خود را به طور دقیق و جزءبه جزء شرح دهد، تا او بتواند اجزای کلیدی این رفتارها را شناسایی کند. آن گاه از او می پرسد که انجام دادن کدام یک از رفتارهای وسواسی اش ضروری نیست و آیا می تواند بدون آن که نگران و مضطرب شود، از انجام آن بخش از رفتارهایش صرف نظر کند. در این مرحله درمانگر، ضمن پذیرش حالات، افکار و رفتار کودک، سعی می کند به او بفهماند که هر فردی ممکن است در مواردی دچار خشکی رفتار و اشتغالات ذهنی وسواسی شود

که به دلایل نامفهومی مدام آن ها را تکرار می کند. هدف او از این کار آن است که تا حدود زیادی افکار وسواسی کودک را متزلزل کند تا حدی که رفته رفته بتواند گام های موثری برای حذف این گونه رفتارها بردارد. گروه دیگری از رفتار درمانگران که روش های خود را بر پایه دیدگاه شناخت درمانی استوار کرده اند نیز برای درمان اختلال وسواس در کودکان و نوجوانان سعی می کنند ابتدا به کودک بیاموزند که چگونه می تواند احساسات و افکارش را درباره فکر و عملی که انجام می دهد، تغییر دهد. برای مثال، اگر کودکی وسواس دست شستن دارد، از او می خواهند که دست هایش را کثیف کند(مثلاً گل آلود، چرب، خمیری، ماسه ای و…) و سعی کند بدون آن که چندین بار دست هایش را بشوید به بازی خود ادامه دهد و فقط در انتهای بازی دستش را بشوید.

درمان افسردگی

در درمان كودكان افسرده توجه به علت افسردگی اهمیت فراوان دارد؛ برای مثال چنانچه منبع حمایتی ای را كه كودك از دست داده بشناسیم، می‌توانیم جایگزین خوبی برای او در نظر بگیریم. افسردگی در اثر فقدان به وجود می‌آید؛ بنابراین در درمان باید به فكر به دست آوردن چیزهای مطلوب و دوست داشتنی برای كودك باشیم. اجازه دهیم كودك افسرده صحبت كند و احساس خود را بیان نماید. به احساس او احترام بگذاریم و سعی كنیم با تغییر رفتار خودمان تفسیر كودك از وقایع پیرامونش را عوض كنیم. گاهی نیز لازم است محیط كودك را قدری تغییر دهیم.(رفتاردرمانی)

درمان وابستگی

1.ترس و اضطراب او را درک کنید و بپذیرید اضطراب او واقعی است و او را به دلیل جمع گریزی و ارتباط برقرار نکردن با دیگران شماتت نکنید.

2. زمانی که کودک شما با بچه های دیگر دوست می شود و بازی می کند، در میهمانی ها از شما جدا می شود و شب را به تنهایی در اتاق خودش می خوابد، او را تشویق و از او تعریف کنید.

3.اگر کودک مرتب از شما آویزان است و روی پاهای شما می نشیند، به او بگویید که می تواند کنار شما بنشیند نه روی زانوهایتان و اگر این کار را بکند، زمان برگشتن از میهمانی او را به پارک می برید.

4. شما نیز باید پس از اینکه مهارت های لازم را به کودک خود آموختید، اضطراب خود را کنترل کنید. به عنوان مثال، ممکن است نگران تردد کودک خود از خیابان باشید ولی نمی توانید تا سن 20 سالگی او را از خیابان رد کنید! پس باید به او این مهارت را بیاموزید، با وی آن را تمرین کنید و آرام آرام فرصت بدهید خودش به تنهایی آن را تجربه کند.(رفتاردرمانی)

درمان دزدی کودکان(رفتاردرمانی)

1.مراقب برخورد اول باشيد:
برخورد والدين در مقابل مشاهده نخستين بار از انجام اين رفتار بسيار حائز اهميت است. وقتي براي اولين بار از اين عمل کودک اطلاع مي يابيد بايد تلاش کنيد تا آرامش خود را حفظ و از کاربرد واژه هايي مثل “دزد” و “دزدي کردن” خودداري کنيد. رفتارهاي خشن و بسيار تند با کودک زمينه را براي ايجاد مشکلاتي ديگر از جمله دروغگويي فراهم مي سازد.

۲.اشتباهش را با روش قابل فهم توضيح دهيد:
بهترين روش آن است که بد بودن اين کار را به شيوه اي قابل فهم برايش توضيح دهيد مثلاً احساس فردي که وسيله اش در دست کودک شماست را شرح دهيد. هم چنين با يک مثال ساده او را متوجه کنيد که اگر شخص ديگري همين کار را با خود او مي کرد تا چه حد رنجيده مي شد. چنانچه کودک مفهوم قوانين را درک مي کند به او بگوييد که اين کار خلاف قانون است.

۳. جريمه اي کوچک براي کودک در نظر بگيريد:
با آن که کودک بدون درک زشتي اين کار، وسايل ديگران را برداشته است اما بهتر است که جريمه اي کوچک برايش تعيين کنيد تا دريابد که از اين عمل ناخشنود هستيد. البته اين جريمه را با اقتدار و مهرباني، به دور از هرگونه خشونت ارائه کنيد. مثلا محروم شدن از ديدن برنامه تلويزيوني مورد علاقه اش در همان روز مي تواند يک جريمه مناسب با سن کودک باشد.(رفتاردرمانی)

۴.شرايط را براي جبران اشتباهش فراهم کنيد:
بدون آن که عزت نفس و شخصيت کودک زير سوال رود يا برچسب دزدي به او بخورد، بايد شرايط را براي جبران اين اشتباهش فراهم کنيد. به عنوان مثال اگر چيزي از مغازه برداشته است بايد عذرخواهي و پول آن را پرداخت کند يا اگر وسيله همکلاسي اش را برگردانده است، به او بگوييد علاوه بر عذرخواهي، هديه اي هرچند کوچک به او بدهد.

۷. خودتان الگو باشيد:
يکي از راه هاي مناسب براي آموزش رعايت حق مالکيت ديگران، رعايت اين حقوق از سوي والدين است. پدران و مادران بايد مراقب رفتار خود باشند مثلاً بدون اجازه به وسايل ساير اعضاي خانواده دست نزنند و حتي براي استفاده از وسايل کودک نيز از او اجازه بگيرند.(رفتاردرمانی)

درمان مشکلات تغذیه ای

درمان شب ادراری(رفتاردرمانی)

درمان اختلالات خواب(رفتاردرمانی)

يكي از شيوه‌هاي مناسب براي كاهش بي‌خوابي در كودكان استفاده منظم از روش بي‌توجهي و خاموشي است. در اين روش والدين بدون توجه به گريه كودك، كج خلقي يا بهانه‌گيري‌هاي كودك در رختخواب از اتاق خواب خارج مي‌شوند و پس از به خواب رفتن كودك براي كسب اطمينان و احساس آرامش به اتاق باز مي‌گردند. موفقيت در اين روش نياز به همكاري والدين دارد، ولي اغلب مادران و پدران قادر به تحمل شنيدن صداي گريه كودك خود نيستند. براي اين گروه از والدين، درمانگر مي‌تواند از روش «مرحله‌اي» استفاده كند. در اين روش به والدين توصيه مي‌شود تا طبق برنامه‌اي منظم، با فرا رسيدن ساعت خواب كودك به تدريج توجه خود را به او بكاهند.

نوع ديگر رفتار درماني، استفاده از پاداش‌دهي است. اين روش اغلب براي تداوم روش درماني ساعت ويژه خواب انجام مي‌گيرد و معمولاً با تشريفات مخصوص( مثل پوشيدن لباس خواب، مسواك زدن، و شانه كردن مو و رفتن به رختخواب بدون كمك به والدين ) همراه است. در اين روش والدين نموداري در اتاق خواب كودك نصب مي‌كنند و به فرزندشان توضيح مي‌دهند كه او مي‌تواند با اجراي برنامه ويژه خواب و خوابيدن با آرامش ، براي خود امتياز كسب كند و پس از بدست آوردن پنج امتياز هديه‌اي دريافت دارد. اين روش كوك را تشويق مي‌كند تا ساعت خواب خود را تنظيم كند و از آشفتگي و پراكندگي بپرهيزد.

براي كاهش بي‌خوابي شبانه، كابوس، وحشت شبانه و دندان قروچه در نوجوانان، روش « آرام‌بخشي» يا « آراميدگي» را توصيه میشود. انجام تمرينات به منظور آرامش عضلاني قبل از خواب و شنيدن يك موسيقي ملايم وآرامش‌بخش به هنگام خواب، نقش مؤثري در كاهش اضطراب دارد.(رفتاردرمانی)

درمان بد دهنی(رفتاردرمانی)

1.بچه های کوچک، درست مثل طوطی هستند آنها چیزهایی را که می شنوند، حتی وقتی معنای آن را نمی دانند، تکرار می کنند اگر فرزندتان کوچک است و معنی کلمه زشتی را نمی داند، اما به تقلید از دیگری آن را گفته است فقط بگویید:

»آدم های خوب نباید چنین کلماتی را به کار ببرند. در عوض می توانی بگویی …» و کلمه قابل قبولی را جایگزین کنید. بهتر است از همان لحن و همان میزان صدایی استفاده کنید که او برای بیان کلمه زشت به کار برده است.

2.اگر کودک بزرگتری حرف های زشت می زند و معنی آنها را نیز می داند، می توانید با آرامش بگویید: «این نوع حرف زدن غیر قابل قبول است. می دانم آنقدر باهوش هستی که عبارت قابل قبولی به جای آنها پیدا کنی. »

3.وقتی فرزند خردسال و شیرین زبان شما، کلمه زشتی را بر زبان جاری می کند، شادمانی نکنید و مغلوب احساسات خود نشوید و همان لحظه با آرامش به او بفهمانید که سخنش ناپسند است.

4. به برنامه های تلویزیونی که کودکتان مشاهده می کند، دقت کنید ممکن است این رفتارها را از این منابع یاد گرفته باشد. در این صورت به او بگویید که بین آن برنامه و رفتار او ارتباط نزدیک وجود دارد و اگر این الفاظ و کلمات ادامه پیدا کند دیدن این برنامه را ممنوع می کنید.(رفتاردرمانی)

5.اگر شوخی بی ادبانه به هنگام غذا خوردن، مطرح شد، یکبار به فرزندتان هشدار بدهید که این کار را انجام ندهد اگر بار دوم تکرار شد، از جایتان بلند شوید، بشقاب غذای کودک تان را بردارید و بگویید «ما از بودن کنار تو لذت نمی بریم پس وقت غذا خوردن تو تمام شده است لطفا به اتاقت برو.» از او بخواهید غذایش را به تنهایی و در اتاقی دیگر تمام کند، (نه جلوی تلویزیون).

6. به فرزندتان بیاموزید که چه کارهایی از نظر اجتماعی صحیح است وقتی جوکی بی ادبانه گفته می شود، آرامش خود را حفظ کنید، به چشمان فرزندتان نگاه کنید و با صدایی جدی بگویید: «این کار درست نیست» یا «در این خانه در مورد این مسائل شوخی نمی کنیم»

7.اگر ناسزایی برایش عادت شده است، به او بیاموزید که تا مدتی، واژه های زشت را در ذهن خود یا زیرلب و آرام بگوید و در صورت استمرار بددهنی، از سازوکارهای بازدارنده و به ویژه کاستن از پول توجیبی استفاده کنید و بگویید که در برابر هر کلمه زشت، مقدار پول جیبی اش کم خواهد شد.

*توجه داشته باشید چنانچه کودک (یا نوجوان) شما مطابق آنچه شما خواسته اید و تمایل شما بوده است پیشرفت نمود و رضایت شما را جلب نمود، از تحسین و تشویق غافل نشوید.(رفتاردرمانی)

درمان مکیدن انگشتان(رفتاردرمانی)

1.تقویمی روی یخچال بچسبانید. هر روز که او این کار را نکرد، برایش علامتی بگذارید و اگر تعداد این روزها زیاد شد، به او جایزه بدهید.

2.ماده بدمزه‌ای را نوک انگشت او بمالید.

3.دستان کودک را با وسیله یا اسباب‌بازی مشغول نگه‌ دارید.

 4.بعضی وسایل دهانی مخصوص ساخته شده‌اند که روی سقف دهان قرار می‌گیرند. در این حالت لذت کودک از مکیدن انگشت کم می‌شود.

در مواردی که اضطراب و نگرانی، علت اصلی مکیدن انگشت است، باید مشکل اصلی یعنی علت اضطراب را رفع کرد. بر سر کودک داد نزنید. این کار فقط او را بیشتر عصبی و نگران خواهد کرد و مکیدن انگشت شدیدتر خواهد شد.(رفتاردرمانی)

روش زنجيره سازي رفتار

در روش زنجيره سازي اجزاي ساده رفتاري بدنبال هم قرار داده مي شوند و از ترکيب آنها يک رفتار پيچيده ظاهر مي گردد.

روشهاي نگهداري و گسترش رفتارهاي مطلوب

 قبل از اين بيان کرديم که اگر بخواهيم رفتار تازه اي را به کسي ياد بدهيم  يا فراواني رفتارهاي موجود در خزانه رفتاري او را تا سطح دلخواه بالا ببريم، بايد تمامي پاسخهاي مورد نظر را بلافاصله تقويت کنيم. به اين سبک تقويت، تقويت پياپي يا پيوسته مي گويند. اين سبک تقويت در آغاز يادگيري ضروري است. اما پس از آنکه رفتار مورد نظر بخوبي آموخته شد، يا فراواني آن به سطح دلخواه رسيد، بايد از روش تقويت ناپياپي يا ناپيوسته استفاده نماييم. در اين گونه تقويت، بعضي از پاسخها تقويت مي شوند، نه همه آنها. (رفتاردرمانی)

برنامه هاي تقويت  (رفتاردرمانی)

 برنامه تقويتي نسبت ثابت(FR)

در اين برنامه، تقويت به ارائه تعداد مشخصي از پاسخها بستگي دارد؛ زمان مطرح نيست.

برنامه تقويتي نسبت متغير (VR)

در برنامه نسبت متغير، تعداد پاسخهاي لازم براي تقويت، از يک تقويت به تقويت بعدي فرق مي کند.

برنامه تقويتي فاصله اي ثابت (FI)

براساس اين برنامه، يک پاسخ تنها، بعد از گذشت مقدار زمان ثابتي، تقويت توليد مي کند.

برنامه تقويت فاصله اي متغير (VI) 

در برنامه تقويت فاصله اي متغير تقويت به گذشت زمان و يک پاسخِ تنها بستگي دارد، ولي برخلاف برنامه فاصله اي ثابت، زمان بين تقويتها در برنامه فاصله اي متغير از يک تقويت به تقويت بعدي فرق مي کند.(رفتاردرمانی)

رقيق کردن برنامه تقويتي

بنابر آنچه گفته شد، براي نگهداري و ادامه يک رفتار تازه آموخته شده، پس از طي يک دوره تقويت پياپي يا پيوسته و کسب اطمينان از اينکه رفتار بخوبي آموخته شده است، رفتار را وارد يک دوره تقويت ناپياپي يا ناپيوسته مي کنيم، و بتدريج از تعداد تقويتها مي کاهيم تا اينکه رفتار زير کنترل محرک تقويت کننده محيط طبيعي درآيد. اين جريان کاهش تدريجي تقويت را رقيق کردن برنامه مي نامند.

روشهاي کاهش و حذف رفتارهاي نامطلوب (رفتاردرمانی)

بطور کلي رفتارهاي نامطلوب را از دو راه مي توان کاهش داد. يکي از اين روش ها، جانشين ساختن رفتارهاي مطلوب بجاي آنها و کاهش دادن غير مستقيم رفتارهاي نامطلوب است، و ديگري کاهش دادن مستقيم رفتارهاي نامطلوب می باشد. به روشهايي که در مورد اول بکار مي روند، روشهاي مثبت کاهش گفته می شود. زيرا در همه آنها از اصل تقويت مثبت استفاده مي شود. روشهايي که در مورد دوم بکار مي روند، روشهاي منفي کاهش رفتار نام دارند. زيرا اين روشها حالت آزارنده داشته و داراي پيامدهاي منفي هستند.  

روشهاي مثبت کاهش رفتار

1. تقويت تفکيکي رفتارهاي با نرخ کم (DRL)

بعضي از رفتارها اگر با فراواني يا نرخ کم انجام شوند مطلوبند، اما اگر به ميزان بيش ازحد نياز انجام گيرند نامطلوب يا مضر هستند. در اين روش تقويت وابسته است به پاسخهايي که با فراواني کمتري داده مي شوند.

2. تقويت تفکيکي رفتارهاي ديگر (DRO) 

در روش تقويت تفکيکي رفتارهاي ديگر همه رفتارهاي فرد تقويت مي شوند، بجز رفتار آماج که نامطلوب تشخيص داده شده است. به سخن ديگر، در اين روش، تقويت وابسته است به انجام ندادن يا حذف رفتار نامطلوب، نه انجام دادن آن. به همين سبب به اين روش حذف آموزي نيز گفته مي شود.

3. تقويت تفکيکي رفتار ناهمساز (DRI)

در روش تقويت تفکيکي رفتار ناهمساز ازطريق تقويت نکردن رفتار نامطلوب و تقويت کردن رفتاري که با آن ناهمساز يا مغاير است، به کاهش رفتار نامطلوب اقدام مي شود. براي مثال دانش آموزي که در کلاس مزاحم همکلاسيهاي خود مي شود و کمتر به درس و کار خود مي رسد؛ هر وقت که اين دانش آموز آرام در صندلي خود مي نشيند و به انجام کارهاي خود مي پردازد و کاري به دانش آموزان ديگر ندارد، او را تقويت مي کنيم.

4. سيري يا اشباع

براي متوقف کردن رفتارهاي نامطلوب در کودک يا دانش آموز به او اجازه بدهيم يا حتي اصرار کنيم که آن رفتار را ادامه دهد تا از انجام آن خسته شود و دلزدگي پيدا کند. نکته مهمي که درباره استفاده از اين روش بايد در نظر گرفت اين است که اين روش تأثير موقتي دارد، معلم بايد بجاي استفاده از روش سيري يا همراه آن از روش تقويت رفتارهاي ناهمساز استفاده کرده و رفتار مطلوبي را جانشين رفتار نامطلوب سازد.(رفتاردرمانی)

درمان لجبازی(رفتاردرمانی)

کودک را به دلیل رفتار خوب، تشویق کنید. د‌اد‌ن پاد‌اش و امتیاز به هنگام ارائه‌ رفتار مناسب، لجبازی د‌ر کود‌کان را کاهش می‌د‌هد‌. اگر کودکی کاری را تا به حال انجام نمی داد اما حالا یک بار حتی از روی اکراه انجام می دهد او را خیلی تشویق کنید زیرا این نشانه یک پیشرفت واقعی است. به جای مأیوس شدن از دست نیافتن به انتظارات زیاد خود، از پیشرفت های کوچک و تدریجی کودکتان خوشحال باشید.

رشوه ندادن و حذف پاداش کودک لجباز. اگر کودک برای رسیدن به مطلوب خود چه درست و چه نادرست شروع به گریه کردن و یا داد کشیدن بکند و از این راه بخواهد به خواسته ی خود برسد و والدینی که به اصطلاح حوصله ی ندارند با دادن امتیاز (رشوه) به کودک، او را ساکت می کنند، باعث پرورش لجبازی در او می شوند. پس باید پدر و  به خصوص مادر از دادن هرگونه رشوه و پاداش به کودک خوداری کند.(رفتاردرمانی)

سعی کنید رفتار عمومی فرزندتان را با دید مثبت نگاه کنید. برخی رفتارهای او از دید شما آزاردهنده است. پس از همه رفتارهای او ناراضی نباشید. وقتی روی یک خصوصیت ناپسند او کار می کنید و در حال اصلاح آن هستید به او اطمینان دهید که دوستش دارید. هرگز تحسین را در مورد کودکان، کم ارزش تلقی نکنید.(رفتاردرمانی)

از آن دسته والدینی نباشیم که وقتی از کودکمان عمل خوبی سر زد آن را به سادگی و بدیهی تلقی کنیم و هیچ واکنشی نشان ندهیم ولی برعکس هر وقت عمل بدی از او سر زد تمام اشتباهاتش را به رخ او بکشیم. انتقاد همراه با تشویق نتایج بهتری به بار می آورد. کودک می خواهد که شما به او توجه کنید. اگر دیدگاه شما منفی باشد او از راه های منفی به هدفش می رسد اما اگر شما روی نکات مثبت تمرکز کنید در مقابل، رفتارهای خوب بیشتری دریافت خواهید کرد زیرا در این حالت کودک با رفتارهای مثبت سعی در جلب توجه شما خواهد داشت.
رفتار کودک را تحسین کنید نه شخصیت او را. همچنان که وقتی از او انتقاد می کنید شخصیت او را زیر سؤال نبرید. به جای این که به او بگوییم “خیلی بچه بدی هستی”  می توان گفت: من از طرز حرف زدن تو خوشم نمی آید.

یکی دیگر از راه های مؤثر در برطرف کردن رفتارهای آزاردهنده نادیده گرفتن آنهاست. در این روش احساس می کنید که درواقع کاری برای بهبود وضعیت انجام نمی دهید اما بعداً درمی یابید که با نادیده گرفتن، رفتار ناشایست ترک می شود. اگر تصمیم گرفتید که در مورد یک رفتار از روش نادیده گرفتن سنجیده استفاده کنید به هیچ وجه به آن واکنش نشان ندهید. چه زبانی و چه غیرزبانی. وقتی کودک همان رفتار را انجام می دهد با حرکات صورت به او اشاره نکرده، حتی نگاهش نکنید. وانمود کنید که متوجه او نیستید. می توانید اتاق را ترک کنید یا رویتان را به سمت دیگری برگردانید تا وقتی که او به عملش ادامه می دهد شما نیز این روش را ادامه دهید.

گاهی می توانید در حضور کودک دیگر، از رفتار مثبت آن کودک ستایش کنید. این کار ممکن است به تقلید کودک شما از کودک خوش اخلاق بینجامد.

 سعی کنید عصبانی نشوید! زیرا عصبانیت به احساس بدی می انجامد. به علاوه هیچگاه تسلیم نشوید. اگر قبل از ناهار گفتید که خوراکی نمی دهم باید صبر کنی موقع ناهار شود و اگر او گریه و زاری سرداد اصلاً به او اهمیت ندهید و محکم بگویید قبل از غذا خوراکی نمی دهم. هر چند که او سماجت کند. اگر کوتاه بیایید کودک یاد می گیرد که با گریه حرفش را به کرسی بنشاند و دیگر برای حرفهای شما اهمیتی قائل نیست.
همیشه به قولتان عمل کنید. یک کودک مخصوصاً اگر خیلی کوچک باشد به تکمیل نشدن یا به تأخیر افتادن پاداش وعده داده شده بسیار حساس است. کاری را که از عهده انجامش برنمی آیید تعهد نکنید. وقتی قول چیزی را دادید پای آن بایستید.(رفتاردرمانی)

سعی کنید مشکلات فرزندتان را یکی یکی حل کنید نه اینکه همه را یک جا از او بخواهید. مثلاً اول مشکل مسواک زدن و بعد مشکل وقت خوابش را حل کنید.

نحوه دستور دادن والدین نیز بسیار موثر است. والدینی که بیش از حد امر و نهی می کنند و به خاطر ایجاد نظم و ترتیب افراطی و نیازهای خود از قدرت استفاده می کنند، کشمکش بین خود و کودکان پدید می آورند که زمینه ای برای پیدایش و تشدید رفتار لجبازی فراهم می سازند. اگر والدین زیاد دستور بدهند کودکان خسته می شوند و از انجام دستورات خود داری می کنند.

گاه، کودکان برای آن دستور را اجرا نمی کنند چون کسی به آنها یاد نداده است چگونه آن کار را انجام دهند. مثلاٌ کودک طرز استفاده از قاشق و چنگال را نیاموخته است اما والدین توقع دارند آداب صحیح غذا خوردن را رعایت کند.
در خواست‌های خود را به طور واضح و روشن بیان کنید، مثلا” لیلا موقع خواب است، برو لباس خوابت را بپوش”. اگر می‌خواهید کودکتان از انجام کار خاصی خودداری کند باید قبلا یک بار مسئله را به او گفته باشید مثلا”علی روی مبل نپر” یا ” روی صندلی بشین وتلویزیون نگاه کن.”
گاهی اوقات می‌خواهید کودک کار جدیدی را شروع کند درحالی‌که او به راحتی آن را نمی‌پذیرد مثلا می‌خواهید کودک در ساعت معینی بخوابد درحالی‌که دیگر افراد خانواده بیدار هستند. در صورت ادامه مشکل رفتاری کودک، به او توجه نکنید. او را روی صندلی دور از دیگر افراد خانواده بنشانید و به او بگویید” برای دو دقیقه باید ساکت بنشینی” و دیگر به او توجه نکنید.

اگر کودک ساکت ننشست از محروم کردن استفاده کنید. محروم کردن یعنی حذف کردن فعالیت خاصی که در آن زمان کودک انجام می‌دهد (مثلا بازی کردن با اسباب بازی یا تماشای تلویزیون). او را به یک اتاق دیگر (غیر از اتاق خودش ) بفرستید و با در نظر گرفتن سن کودک، بین سه الی هشت دقیقه اجازه ندهید از اتاق خارج شود. اگر در این مدت کودک ناراحت یا عصبانی شد به او توجهی نکنید و در صورتی که از اتاق خارج شد او را به اتاق برگردانید. درصورتی‌ که بعد از اتمام زمان مورد نظر کودک دستورات شما را انجام داد، او را تشویق کنید. در صورت سرپیچی او از روش “ساکت کردن یا محروم کردن” استفاده کنید و تا زمانی که کودک شما به رفتار جدید عمل نکرده است، روش‌های قبلی را تکرار کنید.(رفتاردرمانی)

درمان رفتار های وسواسی(رفتاردرمانی)

بهترین نوع درمان اختلال وسواس در کودکان استفاده از روش های رفتاردرمانی و در مواردی توام با دارودرمانی است. بر طبق این روش ها، ابتدا رفتاردرمانگر، کودک را تشویق می کند تا افکار و آئین های وسواسی خود را به طور دقیق و جزءبه جزء شرح دهد، تا او بتواند اجزای کلیدی این رفتارها را شناسایی کند. آن گاه از او می پرسد که انجام دادن کدام یک از رفتارهای وسواسی اش ضروری نیست و آیا می تواند بدون آن که نگران و مضطرب شود، از انجام آن بخش از رفتارهایش صرف نظر کند. در این مرحله درمانگر، ضمن پذیرش حالات، افکار و رفتار کودک، سعی می کند به او بفهماند که هر فردی ممکن است در مواردی دچار خشکی رفتار و اشتغالات ذهنی وسواسی شود

که به دلایل نامفهومی مدام آن ها را تکرار می کند. هدف او از این کار آن است که تا حدود زیادی افکار وسواسی کودک را متزلزل کند تا حدی که رفته رفته بتواند گام های موثری برای حذف این گونه رفتارها بردارد. گروه دیگری از رفتار درمانگران که روش های خود را بر پایه دیدگاه شناخت درمانی استوار کرده اند نیز برای درمان اختلال وسواس در کودکان و نوجوانان سعی می کنند ابتدا به کودک بیاموزند که چگونه می تواند احساسات و افکارش را درباره فکر و عملی که انجام می دهد، تغییر دهد. برای مثال، اگر کودکی وسواس دست شستن دارد، از او می خواهند که دست هایش را کثیف کند(مثلاً گل آلود، چرب، خمیری، ماسه ای و…) و سعی کند بدون آن که چندین بار دست هایش را بشوید به بازی خود ادامه دهد و فقط در انتهای بازی دستش را بشوید.

درمان افسردگی

در درمان كودكان افسرده توجه به علت افسردگی اهمیت فراوان دارد؛ برای مثال چنانچه منبع حمایتی ای را كه كودك از دست داده بشناسیم، می‌توانیم جایگزین خوبی برای او در نظر بگیریم. افسردگی در اثر فقدان به وجود می‌آید؛ بنابراین در درمان باید به فكر به دست آوردن چیزهای مطلوب و دوست داشتنی برای كودك باشیم. اجازه دهیم كودك افسرده صحبت كند و احساس خود را بیان نماید. به احساس او احترام بگذاریم و سعی كنیم با تغییر رفتار خودمان تفسیر كودك از وقایع پیرامونش را عوض كنیم. گاهی نیز لازم است محیط كودك را قدری تغییر دهیم.(رفتاردرمانی)

درمان وابستگی

1.ترس و اضطراب او را درک کنید و بپذیرید اضطراب او واقعی است و او را به دلیل جمع گریزی و ارتباط برقرار نکردن با دیگران شماتت نکنید.

2. زمانی که کودک شما با بچه های دیگر دوست می شود و بازی می کند، در میهمانی ها از شما جدا می شود و شب را به تنهایی در اتاق خودش می خوابد، او را تشویق و از او تعریف کنید.

3.اگر کودک مرتب از شما آویزان است و روی پاهای شما می نشیند، به او بگویید که می تواند کنار شما بنشیند نه روی زانوهایتان و اگر این کار را بکند، زمان برگشتن از میهمانی او را به پارک می برید.

4. شما نیز باید پس از اینکه مهارت های لازم را به کودک خود آموختید، اضطراب خود را کنترل کنید. به عنوان مثال، ممکن است نگران تردد کودک خود از خیابان باشید ولی نمی توانید تا سن 20 سالگی او را از خیابان رد کنید! پس باید به او این مهارت را بیاموزید، با وی آن را تمرین کنید و آرام آرام فرصت بدهید خودش به تنهایی آن را تجربه کند.(رفتاردرمانی)

درمان دزدی کودکان(رفتاردرمانی)

1.مراقب برخورد اول باشيد:
برخورد والدين در مقابل مشاهده نخستين بار از انجام اين رفتار بسيار حائز اهميت است. وقتي براي اولين بار از اين عمل کودک اطلاع مي يابيد بايد تلاش کنيد تا آرامش خود را حفظ و از کاربرد واژه هايي مثل “دزد” و “دزدي کردن” خودداري کنيد. رفتارهاي خشن و بسيار تند با کودک زمينه را براي ايجاد مشکلاتي ديگر از جمله دروغگويي فراهم مي سازد.

۲.اشتباهش را با روش قابل فهم توضيح دهيد:
بهترين روش آن است که بد بودن اين کار را به شيوه اي قابل فهم برايش توضيح دهيد مثلاً احساس فردي که وسيله اش در دست کودک شماست را شرح دهيد. هم چنين با يک مثال ساده او را متوجه کنيد که اگر شخص ديگري همين کار را با خود او مي کرد تا چه حد رنجيده مي شد. چنانچه کودک مفهوم قوانين را درک مي کند به او بگوييد که اين کار خلاف قانون است.

۳. جريمه اي کوچک براي کودک در نظر بگيريد:
با آن که کودک بدون درک زشتي اين کار، وسايل ديگران را برداشته است اما بهتر است که جريمه اي کوچک برايش تعيين کنيد تا دريابد که از اين عمل ناخشنود هستيد. البته اين جريمه را با اقتدار و مهرباني، به دور از هرگونه خشونت ارائه کنيد. مثلا محروم شدن از ديدن برنامه تلويزيوني مورد علاقه اش در همان روز مي تواند يک جريمه مناسب با سن کودک باشد.(رفتاردرمانی)

۴.شرايط را براي جبران اشتباهش فراهم کنيد:
بدون آن که عزت نفس و شخصيت کودک زير سوال رود يا برچسب دزدي به او بخورد، بايد شرايط را براي جبران اين اشتباهش فراهم کنيد. به عنوان مثال اگر چيزي از مغازه برداشته است بايد عذرخواهي و پول آن را پرداخت کند يا اگر وسيله همکلاسي اش را برگردانده است، به او بگوييد علاوه بر عذرخواهي، هديه اي هرچند کوچک به او بدهد.

۷. خودتان الگو باشيد:
يکي از راه هاي مناسب براي آموزش رعايت حق مالکيت ديگران، رعايت اين حقوق از سوي والدين است. پدران و مادران بايد مراقب رفتار خود باشند مثلاً بدون اجازه به وسايل ساير اعضاي خانواده دست نزنند و حتي براي استفاده از وسايل کودک نيز از او اجازه بگيرند.(رفتاردرمانی)

درمان مشکلات تغذیه ای

درمان شب ادراری(رفتاردرمانی)

درمان اختلالات خواب(رفتاردرمانی)

يكي از شيوه‌هاي مناسب براي كاهش بي‌خوابي در كودكان استفاده منظم از روش بي‌توجهي و خاموشي است. در اين روش والدين بدون توجه به گريه كودك، كج خلقي يا بهانه‌گيري‌هاي كودك در رختخواب از اتاق خواب خارج مي‌شوند و پس از به خواب رفتن كودك براي كسب اطمينان و احساس آرامش به اتاق باز مي‌گردند. موفقيت در اين روش نياز به همكاري والدين دارد، ولي اغلب مادران و پدران قادر به تحمل شنيدن صداي گريه كودك خود نيستند. براي اين گروه از والدين، درمانگر مي‌تواند از روش «مرحله‌اي» استفاده كند. در اين روش به والدين توصيه مي‌شود تا طبق برنامه‌اي منظم، با فرا رسيدن ساعت خواب كودك به تدريج توجه خود را به او بكاهند.

نوع ديگر رفتار درماني، استفاده از پاداش‌دهي است. اين روش اغلب براي تداوم روش درماني ساعت ويژه خواب انجام مي‌گيرد و معمولاً با تشريفات مخصوص( مثل پوشيدن لباس خواب، مسواك زدن، و شانه كردن مو و رفتن به رختخواب بدون كمك به والدين ) همراه است. در اين روش والدين نموداري در اتاق خواب كودك نصب مي‌كنند و به فرزندشان توضيح مي‌دهند كه او مي‌تواند با اجراي برنامه ويژه خواب و خوابيدن با آرامش ، براي خود امتياز كسب كند و پس از بدست آوردن پنج امتياز هديه‌اي دريافت دارد. اين روش كوك را تشويق مي‌كند تا ساعت خواب خود را تنظيم كند و از آشفتگي و پراكندگي بپرهيزد.

براي كاهش بي‌خوابي شبانه، كابوس، وحشت شبانه و دندان قروچه در نوجوانان، روش « آرام‌بخشي» يا « آراميدگي» را توصيه میشود. انجام تمرينات به منظور آرامش عضلاني قبل از خواب و شنيدن يك موسيقي ملايم وآرامش‌بخش به هنگام خواب، نقش مؤثري در كاهش اضطراب دارد.(رفتاردرمانی)

درمان بد دهنی(رفتاردرمانی)

1.بچه های کوچک، درست مثل طوطی هستند آنها چیزهایی را که می شنوند، حتی وقتی معنای آن را نمی دانند، تکرار می کنند اگر فرزندتان کوچک است و معنی کلمه زشتی را نمی داند، اما به تقلید از دیگری آن را گفته است فقط بگویید:

»آدم های خوب نباید چنین کلماتی را به کار ببرند. در عوض می توانی بگویی …» و کلمه قابل قبولی را جایگزین کنید. بهتر است از همان لحن و همان میزان صدایی استفاده کنید که او برای بیان کلمه زشت به کار برده است.

2.اگر کودک بزرگتری حرف های زشت می زند و معنی آنها را نیز می داند، می توانید با آرامش بگویید: «این نوع حرف زدن غیر قابل قبول است. می دانم آنقدر باهوش هستی که عبارت قابل قبولی به جای آنها پیدا کنی. »

3.وقتی فرزند خردسال و شیرین زبان شما، کلمه زشتی را بر زبان جاری می کند، شادمانی نکنید و مغلوب احساسات خود نشوید و همان لحظه با آرامش به او بفهمانید که سخنش ناپسند است.

4. به برنامه های تلویزیونی که کودکتان مشاهده می کند، دقت کنید ممکن است این رفتارها را از این منابع یاد گرفته باشد. در این صورت به او بگویید که بین آن برنامه و رفتار او ارتباط نزدیک وجود دارد و اگر این الفاظ و کلمات ادامه پیدا کند دیدن این برنامه را ممنوع می کنید.(رفتاردرمانی)

5.اگر شوخی بی ادبانه به هنگام غذا خوردن، مطرح شد، یکبار به فرزندتان هشدار بدهید که این کار را انجام ندهد اگر بار دوم تکرار شد، از جایتان بلند شوید، بشقاب غذای کودک تان را بردارید و بگویید «ما از بودن کنار تو لذت نمی بریم پس وقت غذا خوردن تو تمام شده است لطفا به اتاقت برو.» از او بخواهید غذایش را به تنهایی و در اتاقی دیگر تمام کند، (نه جلوی تلویزیون).

6. به فرزندتان بیاموزید که چه کارهایی از نظر اجتماعی صحیح است وقتی جوکی بی ادبانه گفته می شود، آرامش خود را حفظ کنید، به چشمان فرزندتان نگاه کنید و با صدایی جدی بگویید: «این کار درست نیست» یا «در این خانه در مورد این مسائل شوخی نمی کنیم»

7.اگر ناسزایی برایش عادت شده است، به او بیاموزید که تا مدتی، واژه های زشت را در ذهن خود یا زیرلب و آرام بگوید و در صورت استمرار بددهنی، از سازوکارهای بازدارنده و به ویژه کاستن از پول توجیبی استفاده کنید و بگویید که در برابر هر کلمه زشت، مقدار پول جیبی اش کم خواهد شد.

*توجه داشته باشید چنانچه کودک (یا نوجوان) شما مطابق آنچه شما خواسته اید و تمایل شما بوده است پیشرفت نمود و رضایت شما را جلب نمود، از تحسین و تشویق غافل نشوید.(رفتاردرمانی)

درمان مکیدن انگشتان(رفتاردرمانی)

1.تقویمی روی یخچال بچسبانید. هر روز که او این کار را نکرد، برایش علامتی بگذارید و اگر تعداد این روزها زیاد شد، به او جایزه بدهید.

2.ماده بدمزه‌ای را نوک انگشت او بمالید.

3.دستان کودک را با وسیله یا اسباب‌بازی مشغول نگه‌ دارید.

 4.بعضی وسایل دهانی مخصوص ساخته شده‌اند که روی سقف دهان قرار می‌گیرند. در این حالت لذت کودک از مکیدن انگشت کم می‌شود.

در مواردی که اضطراب و نگرانی، علت اصلی مکیدن انگشت است، باید مشکل اصلی یعنی علت اضطراب را رفع کرد. بر سر کودک داد نزنید. این کار فقط او را بیشتر عصبی و نگران خواهد کرد و مکیدن انگشت شدیدتر خواهد شد.(رفتاردرمانی)